Onopvallende verbindingen met ISO 4026 stelschroeven met binnenzeskant en afschuining
ISO 4026 stelschroeven met binnenzeskant en afschuining zijn cilindrische schroeven zonder kop, voorzien van een interne zeskantindruk en een platte punt met lichte afschuining aan het uiteinde. Het bijzondere aspect van deze schroeven is dat ze geen uitstekende kop hebben en volledig uit schroefdraad bestaan.
De schroeven worden in een getapt gat gedraaid en drukken met hun platte punt tegen een ander onderdeel voor een stevige klemming. Dankzij het ontbreken van een kop verzinken deze stelschroeven in het materiaal voor een vlakke, onopvallende bevestiging zonder uitstekende delen. De platte punt met afschuining (in plaats van een scherpe punt) voorkomt beschadiging van het oppervlak waartegen hij klemt. Hierdoor is herhaaldelijk verstellen mogelijk. Over de hele wereld worden deze inbusstelschroeven ingezet voor het onzichtbaar fixeren en afstellen van onderdelen in machines, apparaten en constructies. ISO 4026 is de internationale standaardbenaming (ter vervanging van de oude DIN 913) die uitwisselbaarheid en consistente afmetingen garandeert.
Belangrijke kenmerken van ISO 4026 stelschroeven
- Ontwerp en aandrijving: Een ISO 4026 stelschroef is ontworpen als een koploze schroef met volledig cilindrisch schroeflichaam. Eén uiteinde heeft een inwendige zeskant (binnenzeskant) voor aandrijving met een inbussleutel, het andere uiteinde is vlak met een kleine afschuining. Door het koploze ontwerp kan de schroef helemaal in een onderdeel worden verzonken, wat resulteert in een strak afgewerkte verbinding zonder uitstekende koppen die hinderlijk zijn. De binnenzeskantaandrijving maakt een hoog aandraaimoment mogelijk vergeleken met sleuf- of kruiskopschroeven, waardoor de stelschroef stevig vastklemt. Het is belangrijk de juiste maat inbussleutel te gebruiken die precies in de zeskant past (bijvoorbeeld een M5 stelschroef vereist een 2,5 mm inbussleutel, M6 een 3 mm sleutel, M8 een 4 mm). Zo voorkomt u dat de zeskant beschadigt of het gereedschap doordraait. Omdat de kracht via een interne sleuteloverdracht gaat, blijft de buitenkant van de schroef volledig glad en rond.
- Schroefdraad en afmetingen: ISO 4026 stelschroeven hebben metrische schroefdraad (meestal standaard metrisch grove draad) over de volledige lengte van de schacht. Zonder kop wordt de totale lengte van de schroef gemeten van uiteinde tot uiteinde. Typische diameters lopen van ongeveer M1,6 tot en met M24, waardoor er zowel zeer kleine stelschroefjes voor fijnmechanische toepassingen als grotere voor zware industriële toepassingen beschikbaar zijn. Elke diameter heeft een bijbehorende standaard sleutelmaat voor de binnenzeskant en een bepaald puntoppervlak volgens de norm. Zo heeft een M8 stelschroef bijvoorbeeld een nominale sleutelwijdte van 4 mm en een platte puntdiameter die vrijwel gelijk is aan de kern van de schroef. Over het algemeen zijn de lengtes beperkt tot enkele malen de schroefdiameter. Dit volstaat omdat stelschroeven voornamelijk zijn bedoeld om iets te klemmen of te borgen, niet om grote diktes te overbruggen. Alle ISO 4026 schroeven zijn volledig voorzien van draad. Zo heeft u over de hele lengte grip in een getapt gat. Houd bij het indraaien in de gaten dat er voldoende draadgrip is: als vuistregel geldt dat minstens 1 x de diameter aan schroefdraad in het materiaal grijpt (meer bij zachte materialen). Dankzij de gestandaardiseerde afmetingen kunt u erop vertrouwen dat een ISO 4026 stelschroef correct past in een corresponderend metrisch schroefdraadgat van dezelfde maat.
- Hardheid en sterkteklasse: In tegenstelling tot standaard bouten (met aanduidingen als 8.8 of 10.9) worden stelschroeven vaak aangeduid via hardheid. Stalen ISO 4026 stelschroeven zijn doorgaans gehard voor extra sterkte en slijtvastheid. Een veelvoorkomende kwaliteit is 45H, wat staat voor een hardheid van circa 45 HRC (Rockwell). Dit komt ruwweg overeen met sterkteklasse 14.9. Dankzij deze hoge hardheid vervormt de punt of zeskant niet snel bij hoge druk. Er bestaan ook stelschroeven in lagere hardheidsklassen of roestvaste kwaliteiten (die qua hardheid lager liggen, zie hieronder), maar voor algemeen staal geldt 45H als standaard voor een betrouwbare klemming. De hardheid of klasse staat meestal vermeld in de productspecificaties en soms als markering. Het is belangrijk een kwaliteit te kiezen die past bij de toepassing: voor normale mechanische borging volstaat de standaard geharde stelschroef, terwijl voor zeer hoge belastingen of kritische toepassingen een hoogwaardige variant nodig kan zijn. Roestvaststalen stelschroeven hebben doorgaans een lagere treksterkte (vergelijkbaar met ca. 70% van 4.8 kwaliteit staal). Dat betekent dat in situaties waar maximale klemkracht en slijtvastheid zijn vereist, een geharde stalen stelschroef de voorkeur verdient.
- Normering en uitwisselbaarheid: ISO 4026 is de internationale opvolger van de oudere DIN 913 norm. De afmetingen en vorm van deze stelschroeven met platte punt zijn in grote lijnen gelijk gebleven. Een DIN 913 schroef en een ISO 4026 schroef zijn in de praktijk volledig uitwisselbaar, ze passen en functioneren identiek. De ISO-norm bracht kleine updates aan in het formaliseren van maten en toleranties, maar voor de gebruiker is het verschil nagenoeg onmerkbaar. Zo beginnen de ISO 4026 maten officieel bij M1,6 (sommige zeer kleine DIN 913 maten zijn gestandaardiseerd of vervallen) en lopen op tot M24. Fabory vermeldt deze stelschroeven vaak onder beide normnummers zodat u ze makkelijk herkent. U kunt erop vertrouwen dat een ISO 4026 stelschroef dezelfde functie en pasvorm heeft als de traditionele DIN 913 stelschroef. Belangrijk is dat stelschroeven specifiek bedoeld zijn voor klemverbindingen (druk) en niet om twee onderdelen op trek of afschuiving te verbinden zoals een gewone bout. Voor zulke gevallen is een ander type bevestiger nodig.
Materialen en afwerkingen
ISO 4026 stelschroeven zijn beschikbaar in diverse materialen en met verschillende afwerkingen. Zo kunt u de juiste uitvoering kiezen voor elke omgeving en toepassing. De meest gebruikte varianten zijn gehard staal (al dan niet met coating) en roestvast staal, maar er bestaan ook speciale uitvoeringen:
- Staal (gehard, blank of gecoat): Stalen stelschroeven met binnenzeskant worden meestal vervaardigd uit hoogwaardig koolstofstaal dat is gehard en getemperd tot circa 45 HRC voor optimale sterkte. In ongecoate (blank staal) vorm zijn ze geschikt voor toepassingen binnenshuis of droge omgevingen waar geen bijzondere corrosie-eisen gelden. Veelvoorkomend is een zwarte oxidelaag (‘gezwart’ staal) als afwerking. Deze zwarte coating geeft een lichte bescherming tegen roest en een matte uitstraling en is vaak te zien bij inbusstelschroeven voor machines en gereedschappen. Ook elektrolytisch verzinkte uitvoeringen bestaan: hierbij is de schroef voorzien van een dun zinklaagje (meestal glanzend zilverachtig of geel) ter bescherming tegen corrosie. Verzinkte stelschroeven bieden redelijke roestbescherming voor binnen en beperkt buitengebruik, maar omdat de schroeven erg hard zijn moet u bij verzinken oppassen voor waterstofbrosheid (bij kwaliteitsproducten wordt dit middels warmtebehandeling na het verzinken ondervangen). In kritische of langdurig vochtige omstandigheden is roestvast staal vaak een betere keuze. Mechanisch gezien zijn de meeste stalen ISO 4026 stelschroeven dus zeer sterk (vergelijkbaar met klasse 12.9-14.9 eigenschappen). Kies voor stalen uitvoering wanneer maximale klemkracht en slijtvastheid van de schroef nodig zijn.
- Roestvast staal (RVS): Roestvaststalen stelschroeven, meestal aangeboden in RVS A2 (AISI 304) of RVS A4 (AISI 316), zijn geliefd vanwege hun hoge corrosiebestendigheid. Een RVS ISO 4026 schroef roest niet, zelfs niet in vochtige omstandigheden of buitenlucht, wat hem geschikt maakt voor toepassingen buitenshuis, in de voedingsmiddelenindustrie, en voor apparaten die aan weer en wind zijn blootgesteld. Houd er rekening mee dat RVS wat zachter is dan gehard staal: RVS stelschroeven hebben meestal een hardheid rond 20-25 HRC (kwaliteitsklasse circa A2-70). Dit betekent dat de inbusindruk iets sneller kan afslijten bij vaak los- en vastdraaien en dat de maximale klemkracht iets lager ligt. Bij montage van RVS op RVS (bijvoorbeeld een RVS schroef in een RVS as of moer) kan koudlas optreden (het zogenaamde vastvreten). Dit voorkomt u door een smeermiddel of speciaal anti-seize middel te gebruiken tijdens montage. Voor de meeste bevestigingen in corrosieve omgevingen is RVS A2 voldoende, maar in een zeer agressieve omgeving (zoute zeelucht, chemicaliën) kiest u bij voorkeur RVS A4 vanwege de extra corrosieweerstand. Met RVS ISO 4026 stelschroeven realiseert u duurzame, roestvrije verbindingen, al is het met iets minder mechanische sterkte dan bij gehard staal.
- Speciale materialen: Naast staal en RVS bestaan er stelschroeven voor specifieke behoeften. Een voorbeeld is messing (koper-zinklegering): messing stelschroeven zijn goed bestand tegen corrosie en niet-magnetisch, waardoor ze gebruikt worden in de elektrotechniek of in instrumenten waar magnetisme of vonkvorming ongewenst is. Mechanisch zijn messing schroeven wel aanzienlijk zwakker dan stalen, dus ze komen alleen in lichte toepassingen of ter fijne afstelling voor. Ook kunststof schroeven volgens dit formaat zijn beschikbaar, bijvoorbeeld van nylon (polyamide). Kunststof stelschroeven zijn zeer licht, volledig roestvrij en elektrisch isolerend. U vindt ze terug in bijvoorbeeld laboratoriumapparatuur, elektronica of situaties waar metalen schroeven problemen zouden geven (zoals MRI-scanners of corrosieve chemische omgevingen). Let op dat kunststof varianten slechts lage krachten verdragen en gevoelig zijn voor slijtage. Ze dienen meer voor het vastzetten van kleine, lichte onderdelen of het tijdelijk afstellen ervan. Voor de meeste standaard toepassingen komt de keuze neer op gehard staal (voor maximale klemkracht) of RVS (voor corrosiebestendigheid). Maar bedenk dat voor niche-eisen ook messing of kunststof opties beschikbaar zijn.
Welke materiaalkeuze u ook maakt, let altijd op de specificaties in de productomschrijving. Daarmee weet u zeker dat de stelschroef geschikt is voor de beoogde omgeving en belasting. Zo volstaat binnenshuis vaak een zwarte stalen stelschroef, terwijl we voor een boottrailer een RVS A4 uitvoering sterk aanraden vanwege de vele blootstelling aan water.
Toepassingen van ISO 4026 stelschroeven
U komt ISO 4026 binnenzeskantstelschroeven met platte punt in uiteenlopende situaties tegen. Vrijwel overal waar onderdelen onopvallend, maar zeker vastgezet of afgesteld moeten worden:
- Machinebouw en mechanische constructies: In machines, gereedschappen en mechanische systemen worden stelschroeven veel gebruikt om onderdelen op hun plek te borgen. Denk aan het vastzetten van tandwielen, katrollen (pulleys) of koppelingen op een as: vaak is in de naaf een schroefgat getapt waarin een stelschroef wordt ingedraaid om het onderdeel op de as te klemmen. De platte punt drukt tegen de as en verhindert rotatie of verschuiving. Het grote voordeel is dat er geen kop uitsteekt: zo kan het bevestigde tandwiel vrij ronddraaien zonder ergens tegenaan te komen. Ook in lagerhuizen en klembussen ziet u stelschroeven om speling te elimineren of onderdelen op de juiste positie te fixeren. Daarnaast dienen ze als afstelschroeven in machines, bijvoorbeeld om een aanslag of nok in te stellen. Omdat de schroef van buitenaf niet zichtbaar is, blijft de machine netjes afgewerkt en is de kans op struikelen of vastlopen aan uitstekende bouten nihil. In montageconstructies van staal of aluminium worden stelschroeven toegepast waar een profiel of stang intern geklemd moet worden. Ze bieden een solide maar interne klemming, ideaal voor modulaire systemen en klemverbindingen waarbij flexibiliteit en uiterlijk belangrijk zijn.
- Apparaten, elektronica en fijne mechaniek: In kleinere apparaten en precisiesystemen komen de kleinere ISO 4026 stelschroeven goed van pas. Ze worden gebruikt in bijvoorbeeld optische instrumenten, meetapparatuur en elektronica om zaken te vergrendelen of af te stellen. Een voorbeeld is een statief of camera-ophanging waar kleine inbusstelschroefjes de frictie of positie van een onderdeel regelen zonder dat er knoppen uitsteken. Ook in modelbouw en RC-voertuigen worden mini-stelschroefjes (M3, M4) gebruikt om assen en tandwielen te fixeren op motortjes. In muziekinstrumenten zoals gitaren vindt u stelschroefjes bij de verstelbare brugzadels: deze inbusstiften stellen de hoogte of intonatie af en liggen verzonken in de brug zodat ze niet hinderen bij het spelen. Fijnmechanische toepassingen profiteren van het feit dat u met een stelschroef zeer nauwkeurig iets kunt vastzetten of afregelen en later weer losnemen, zonder telkens een hele boutconstructie te moeten verwijderen. In elektronische behuizingen houden stelschroefjes printplaten of componenten op hun plek, of dienen ze als stelvoetjes. Overal waar de ruimte beperkt is en een normale schroefkop te veel plaats inneemt, biedt de koploze ISO 4026 schroef uitkomst.
- Voertuigen en transportmiddelen: Ook in de automotive sector en andere transportmiddelen komen stelschroeven voor, al is het vaak op minder zichtbare plekken. In auto’s en motorfietsen worden ze bijvoorbeeld gebruikt als stoppers of afstelpunten (denk aan carburateur afstelschroeven of rem- en koppelingshendels waarbij een inbusstelschroefje de stand begrenst). Bij fietsen ziet u ze bij sommige verstelbare onderdelen, zoals het fixturen van een stuurpen of het op zijn plek houden van accessoires. Ook kleinere schroefjes in verlichting of schakelaars van voertuigen zijn vaak uitgevoerd als stelschroef voor een nette afwerking. In industriële voertuigen en apparaten (heftrucks, landbouwmachines) worden stelschroeven gebruikt in mechanische koppelingen en sensormontages, waar ze een trillingsbestendige borging bieden zonder dat boutkoppen in de weg zitten. Het gebruik van RVS stelschroeven is hier gunstig vanwege de corrosie door weersinvloeden. Kortom, hoewel minder opvallend, spelen ISO 4026 stelschroeven ook in mobiliteit een rol bij het zeker en onopvallend monteren van allerlei componenten.
- Algemene montage en doe-het-zelf: Ten slotte zijn stelschroeven een vertrouwde verschijning in allerlei klussen en producten voor huis en hobby. Veel meubelbeslag en bouwpakketten maken gebruik van stelschroefjes om onderdelen te vergrendelen nadat ze in elkaar zijn gezet. Bijvoorbeeld bij een deurklink of handgreep die met een onzichtbaar zijschroefje op de as wordt vastgezet, of bij tafelpoten die met interne stelschroeven worden geborgd in een frame. Doordat de schroefjes uit het zicht zitten, blijft het design strak. Ook bij trapleuningen, hekwerken of lampen ziet u wel dat een klein inbusstelschroefje een onderdeel fixeert op een montagebeugel. Voor doe-het-zelvers zijn stelschroeven handig om bijvoorbeeld verstelbare afstandhouders te maken (bij het uitlijnen van plafonds of kasten tegen een muur) of om wielen aan een as te klemmen bij zelfgebouwde apparaten. In de bouwmarkt worden ze soms ‘stiftbouten’ of ‘inbusstiften’ genoemd. Hun universele inzetbaarheid betekent dat één type schroef volstaat voor veel verschillende borgklussen. Waar u een onderdeel intern wilt vastzetten zonder uitstekende delen, is de ISO 4026 stelschroef vaak de ideale oplossing.
Montage en tips voor gebruik
Wilt u het beste uit ISO 4026 stelschroeven halen, dan is het goed op een paar montage-aspecten te letten. Kleine details bij het monteren bepalen vaak de betrouwbaarheid op de lange termijn:
- Kies de juiste maat en lengte: Zorg altijd dat u de stelschroefdiameter en lengte kiest die passen bij uw toepassing. De diameter (M-maat) moet overeenkomen met het schroefdraadgat of het onderdeel waarin de schroef gaat. Een te kleine diameter geeft mogelijk onvoldoende klemkracht of kan breken en een te grote past uiteraard niet. De lengte moet zo gekozen worden dat de schroef voldoende draadgrip heeft in het materiaal, zonder er te ver uit te steken. In een getapt gat betekent dit: gebruik een schroef die kort genoeg is om volledig in het deel te verzinken en niet uit het oppervlak steekt, maar lang genoeg zodat minstens 1 x de diameter aan draadomgangen in het materiaal grijpen (meer is beter voor de belastbaarheid, zeker bij zachtere materialen als aluminium). Wanneer u een stelschroef als drukpunt gebruikt (bijvoorbeeld tegen een as), hoeft de schroef doorgaans niet heel lang te zijn, als de punt maar goed contact maakt en er voldoende schroefdraad in het huis zit. Gebruik bij kritieke borgingen eventueel twee stelschroeven achter elkaar in hetzelfde gat (een contraschroef) of een borgmiddel als een draadborgingsvloeistof, als extra zekerheid dat de stift niet loskomt.
- Gebruik het correcte gereedschap: Draai stelschroeven altijd vast met de juiste maat inbussleutel of inbusbit. Controleer of de sleutel schoon en onbeschadigd is en plaats hem volledig in de binnenzeskant voordat u kracht zet. Een precies passende sleutel (bij voorkeur van goede kwaliteit) voorkomt dat de hoeken van de inbus beschadigen of ‘dol’ draaien. Gebruik geen verkeerd formaat (bijvoorbeeld een iets te kleine inch-maat sleutel in een metrische schroef), want dit leidt vrijwel zeker tot doordraaien van de sleutel in de schroef. Bij het aandraaien is het verstandig om met de hand te voelen: druk de sleutel stevig in de schroef en draai gelijkmatig aan. Zo houdt u optimale grip en merkt u op tijd als de schroef vast genoeg zit. In krappe ruimtes kan een L-vormige inbussleutel handig zijn en voor seriewerk of veelvuldig aandraaien biedt een momentsleutel met inbusbitje controle over het koppel. Vermijd echter te harde schokken of een slagschroevendraaier, stelschroeven hebben geen kop en zijn niet bedoeld om ingeslagen te worden.
- Aandraaimoment en voorkomen van beschadiging: Hoewel de binnenzeskant een behoorlijk aandraaimoment toelaat, is het toch mogelijk een stelschroef of het werkstuk te beschadigen bij overmatig vastdraaien. Draai de schroef stevig aan tot het aangedrukte onderdeel niet meer beweegt en u duidelijke weerstand voelt, maar forceer niet verder ‘met geweld’. Zeker bij kleinere diameters is het maximumkoppel beperkt en kan te hard aandraaien resulteren in een afgebroken schroef of een dolgedraaide inbus. Ook het indrukken van de platte punt in een zachter materiaal (zoals messing of kunststof) is een risico als u te veel kracht zet, het oppervlak kan indeuken of vervormen. Gebruik bij voorkeur een kortere sleutelzijde om gevoeliger aan te draaien, dit beperkt automatisch de maximale kracht. Indien een zeer hoge klemming nodig blijkt, overweeg dan een grotere schroefmaat of een uitvoering met een andere puntvorm (een cup-point of kegelpunt biedt meer grip in materiaal) in plaats van de kleine platte stelschroef extreem aan te spannen. Door met beleid aan te draaien houdt u de verbinding intact en voorkomt u schade.
- Hergebruik en controle: In veel gevallen laat een stelschroef zich meerdere malen los- en vastdraaien, mits ze onbeschadigd blijft. Bij demontage of hergebruik is het slim om de schroef even te inspecteren. Let op de toestand van de schroefdraad (geen sporen van slijtage of vervorming) en kijk of de binnenzeskant nog scherp is. Als de inbusgleuf tekenen van afslijting of ‘dol’ draaien vertoont, is dat een indicatie dat de schroef beter vervangen kan worden. U wilt immers niet dat hij de volgende keer niet meer loskomt door een versleten inbus. Ook eventuele roestvorming bij stalen (onverzinkte) schroeven is een reden om een schroef te vervangen, een verroeste schroef verliest aan sterkte en kan vast komen te zitten. Gelukkig zijn stelschroeven relatief goedkope componenten, dus bij twijfel is vervangen de veiligste keuze. In kritieke toepassingen (bijvoorbeeld in machine-assen of voertuigonderdelen) is het gebruikelijk borgschroeven bij periodiek onderhoud preventief te vernieuwen. Zo weet u zeker dat de verbinding betrouwbaar blijft. Mocht een schroef de neiging hebben zichzelf los te trillen in gebruik, dan is dat bij inspectie ook een aandachtspunt: u kunt in zo’n geval bij montage een druppel schroefdraadborgmiddel (bijvoorbeeld Loctite) aanbrengen voor extra vergrendeling, of een tweede stelschroefje als borg achter de eerste plaatsen indien de constructie dat toelaat.
- Materiaal combineren: Let op de combinatie van materialen bij uw toepassing om ongewenste corrosie of vastlopen te voorkomen. Een stalen (gehard) stelschroef in een aluminium onderdeel geeft bijvoorbeeld een betrouwbare klemming, maar kan op den duur putcorrosie in het aluminium veroorzaken rond het contactpunt, zeker als er vocht bij komt. Omgekeerd kan een RVS schroef in een stalen onderdeel ertoe leiden dat het staal sneller gaat roesten door het galvanische contact (roestvast staal is nobeler dan gewoon staal). In omgevingen met corrosieve invloeden is het daarom vaak beter om een RVS schroef te combineren met roestvaste tegenstukken, of een stalen schroef volledig af te sluiten met een coating. Daarnaast geldt dat bij RVS-op-RVS verbindingen (bijvoorbeeld een RVS stelschroef in een RVS bus) vastvreten kan optreden. Dit voorkomt u door een anti-seize smeermiddel te gebruiken. Ten slotte is er de hardheid: een zeer harde stelschroef in een relatief zachte as kan een deuk veroorzaken. Als dit ongewenst is, gebruikt u liever een platte punt dan een scherpe punt. Met een bewuste materiaal- en puntkeuze zorgt u voor een duurzame verbinding zonder later problemen van roest of vastzitten.
Met bovenstaande tips kunt u ISO 4026 stelschroeven op de juiste manier toepassen. Een goed gekozen en juist gemonteerde stelschroefverbinding is betrouwbaar, veilig en fraai afgewerkt, zowel in professionele machines als in huis-tuin-en-keuken gebruik.
Veelgestelde vragen over ISO 4026 stelschroeven
Zijn DIN 913 en ISO 4026 stelschroeven hetzelfde?
Ja. ISO 4026 is de internationale naam voor wat voorheen bekendstond als DIN 913. Beide verwijzen naar dezelfde soort stelschroef met binnenzeskant en platte punt. De afmetingen, draadsoorten en functionaliteit komen volledig overeen. Met de introductie van de ISO-norm zijn de specificaties wereldwijd uniform gemaakt, maar veel fabrikanten en winkels vermelden nog beide aanduidingen. Een DIN 913 en een ISO 4026 schroef zijn dus probleemloos door elkaar te gebruiken, ze passen en functioneren identiek. Eventuele minieme verschillen in bijvoorbeeld de tolerantie of de diepte van de inbus zijn vastgelegd door ISO, maar hebben geen effect op de uitwisselbaarheid in de praktijk.
In welke materialen en uitvoeringen zijn ISO 4026 stelschroeven verkrijgbaar?
De meest voorkomende uitvoeringen zijn gehard staal en roestvast staal. Gehard stalen stelschroeven (vaak zwart geoxideerd of verzinkt) bieden de hoogste sterkte en klemkracht, ze worden gebruikt voor de meeste machines en gereedschappen. Deze stalen varianten hebben doorgaans hardheid 45H (vergelijkbaar met klasse 14.9) en zijn zeer slijtvast. Roestvaststalen stelschroeven (A2 of A4 kwaliteit) zijn beschikbaar voor toepassingen waar corrosie een rol speelt. Denk aan buitengebruik of de voedselindustrie. RVS schroeven roesten niet, maar zijn iets minder sterk en hard dan stalen exemplaren. Daarnaast bestaan er speciale materialen: messing stelschroeven zijn verkrijgbaar voor situaties waarin magnetisme vermeden moet worden of om galvanische corrosie te voorkomen (bijvoorbeeld in elektrische toepassingen). Ook nylon stelschroeven bestaan, hoewel zeldzamer, voor lichtbelaste verbindingen die absoluut roestvrij en isolerend moeten zijn. Voor de meeste gebruikers volstaat de keuze tussen staal (maximale mechanische prestaties) en RVS (roestbestendigheid). Let bij aanschaf op de aangegeven materiaalsoort en eventuele coating, zodat u de juiste schroef voor uw project kiest.
Wat betekent de aanduiding 45H of 14.9 bij stelschroeven?
Dit zijn indicaties van de hardheid en sterkte van stelschroeven van staal. 45H betekent dat de schroef een hardheid van ongeveer 45 op de Rockwell C-schaal heeft. Dit duidt op een gehard stalen schroef met hoge slijtvastheid en treksterkte. De code 14.9 is een sterkteklassenotering vergelijkbaar met die van bouten (zoals 8.8, 10.9 etc.): 14.9 komt ruwweg overeen met een treksterkte van ~1400 N/mm² en geeft eveneens aan dat de schroef extreem sterk gehard is. In feite betekenen beide dat het om een zeer sterke stalen stelschroef gaat, geschikt voor zware belasting. Bij kleine inbusstelschroeven is de hardheidsindicatie gebruikelijker, omdat traditionele boutklassen niet altijd direct worden opgegeven op zulke kleine schroeven. Ter vergelijking: een gewone bouwschroef is misschien klasse 4.8 (400 N/mm²), terwijl een 45H/14.9 stelschroef vele malen harder en sterker is. Roestvaststalen stelschroeven hebben eigen aanduidingen (bijvoorbeeld A2-70, wat neerkomt op ~700 N/mm² treksterkte). Het belangrijkste om te onthouden is dat een hogere waarde (zoals 45H of 14.9) wijst op een schroef die meer aankan, maar vaak ook brosser is. Voor standaard toepassingen is de reguliere kwaliteit prima en bij kritieke hoge belasting is het verstandig om te controleren of u een stelschroef met de juiste hardheid/klasse gebruikt.
Zijn ISO 4026 stelschroeven geschikt voor buitengebruik?
Ja, mits u de juiste materiaalkeuze maakt. Voor gebruik in de buitenlucht of in vochtige omgevingen zijn roestvaststalen (RVS) stelschroeven doorgaans de beste optie, omdat deze niet roesten. RVS A2 (304) volstaat voor veel buiten-toepassingen, bijvoorbeeld in de tuin, bij gevelconstructies of buitenmeubilair. In zwaarder corrosieve omstandigheden zoals aan zee of bij chemische installaties is RVS A4 (316) aan te raden vanwege de hogere bestendigheid tegen zout en chemicaliën. Gehard stalen stelschroeven die alleen zwart of blank zijn, gaan buiten snel roesten en zijn daarom af te raden voor langdurig buitengebruik. Zelfs verzinkte stalen stelschroeven hebben buiten een beperkte levensduur: de zinklaag biedt tijdelijke bescherming, maar zodra deze is aangetast of versleten, gaat het onderliggende staal roesten. Als u toch een verzinkte stelschroef buiten toepast, zorg dan dat deze niet structureel nat blijft en controleer regelmatig op roest. Voor duurzame, onderhoudsarme resultaten buiten is de investering in RVS stelschroeven zeker de moeite waard.
Wat is het verschil tussen stelschroeven met platte punt, cup-point en kegelpunt?
Het verschil zit in de vorm van het uiteinde en daarmee in de grip op het te klemmen deel. Een platte punt (ISO 4026, DIN 913) heeft een vlakke, afgeschuinde tip. Deze drukt vlak op het oppervlak en veroorzaakt minimale beschadiging. Platte punten worden gebruikt wanneer het oppervlak zo min mogelijk mag beschadigen of wanneer u de schroef regelmatig moet losdraaien en weer vastzetten voor afstelling. Een cup-point (holle punt, DIN 916) heeft een holle komvormige punt, waardoor scherpe randen aan de buitenkant van de holte ontstaan. Deze randen bijten zich in het oppervlak van het tegenoverliggende deel en geven zo extra grip. Cup-point stelschroeven worden veel toegepast voor permanente bevestigingen, omdat ze beter tegen trillingen bestand zijn en meer weerstand bieden tegen verschuiven dan een platte punt. Wel laat de holle punt een kleine cirkelafdruk op het materiaal na. Een kegelpunt (spitse punt, ISO 4027, DIN 914) loopt scherp toe in een punt. Deze punt dringt het diepst in het materiaal en geeft de hoogste houdkracht, ideaal voor bijvoorbeeld het borgen van een onderdeel op een stalen as waar een putje in mag komen. De keerzijde is dat een kegelpunt duidelijk materiaal indrukt of vervormt en dus vooral geschikt is voor permanente of éénmalig afgestelde verbindingen. Naast deze drie bestaat ook nog de dog-point (ISO 4028, DIN 915), waarbij de stelschroef een ingekort cilindrisch puntje heeft. Deze wordt gebruikt om in een passend gat of een uitsparing van het tegenoverliggende deel te vallen voor exacte positionering. Samengevat: kies een platte punt als u oppervlakteschade wilt minimaliseren of de verbinding vaak wilt verstellen, een holle (cup) punt voor algemene hoge grip en trillingsbestendigheid en een kegelpunt voor maximale fixatie op een hard oppervlak (met acceptatie van een kleine indrukkingsmarkering). Het juiste type punt zorgt ervoor dat uw verbinding optimaal blijft zonder onnodige schade aan te richten.