DIN 6799 asborgringen: materialen, maatvoering en varianten
Een DIN 6799 asborgring (E-clip) is een veervormige ring met een kenmerkende E-vorm. Eenmaal geplaatst, fungeert hij als borgmiddel dat onderdelen op een as fixeert. DIN 6799 asborgringen zijn gestandaardiseerde borgveren die met name voor kleinere asdiameters zijn bedoeld. In dit artikel bespreken we de belangrijkste kenmerken, beschikbare materiaaluitvoeringen, normdetails en aandachtspunten voor het moment dat u deze ringen gaat gebruiken.
Wat is een DIN 6799 asborgring en waarvoor wordt hij gebruikt?
DIN 6799 asborgringen, ook wel E-clips genoemd, zijn externe borgveren die op een as in een voorgegroefde sleuf worden geklemd. Met deze ringen borgt u onderdelen op een draai- of schuifas axiaal, zodat de onderdelen niet van de as kunnen schuiven tijdens gebruik. Dankzij de vorm met drie uitstaande lippen (als de letter ‘E) kan de ring radiaal op de as worden geklikt in de groef, in plaats van over het einde van de as te schuiven. Dit maakt montage snel en eenvoudig, zelfs als het asuiteinde niet toegankelijk is. De ring veert iets open bij het aanbrengen en klemt zich vervolgens strak in de groef, waardoor hij op zijn plaats blijft. DIN 6799 asborgringen worden veel toegepast in mechanische en industriële constructies, bijvoorbeeld in apparaten, voertuigen en machines. Dit gebeurt om tandwielen, lagers, wielen of andere onderdelen op kleine assen te vergrendelen. Door hun compacte formaat en effectieve borging bieden ze een eenvoudige oplossing om beweging langs de as te voorkomen zonder ingewikkelde schroefverbindingen.
Belangrijke kenmerken
Een belangrijk kenmerk van de DIN 6799 asborgring is de E-vormige geometrie met drie binnenlippen. Deze lippen grijpen in de asgroef en verdelen de krachten gelijkmatig over de groef. Dit zorgt voor een stevige borging met minimale speling: onderdelen blijven precies op hun plek en axiale verschuiving wordt nagenoeg uitgesloten.
Verder is de radiale montage een opvallend voordeel. In tegenstelling tot traditionele sluitringen of circlips hoeft u de E-clip niet over het asuiteinde te schuiven, u drukt de ring simpelweg van opzij in de groef. Hierdoor kunt u de ring ook monteren wanneer de asuiteinden al voorzien zijn van andere onderdelen of wanneer de as zich in een krappe behuizing zit. Een kleine tang of een plat schroevendraaiertje volstaat doorgaans om de ring open te spreiden en in de groef te klikken.
DIN 6799 ringen zijn ontworpen voor efficiënte borging op kleine assen. Ze creëren een betrouwbare mechanische stop op de as met een zeer beperkte inbouwruimte en laag gewicht. Tegelijk zijn ze herbruikbaar (mits niet overstrekt of beschadigd) en demontabel, wat handig is bij onderhoud: u kunt de ring uit de groef wippen om onderdelen te verwijderen en later weer terug te plaatsen. Samengevat biedt de E-clip een hoge borgkracht in verhouding tot zijn afmetingen, met een ontwerp dat snelle montage en demontage mogelijk maakt.
Beschikbare materialen en uitvoeringen
Staal (verenstaal): De meest voorkomende DIN 6799 ringen zijn gemaakt van gehard verenstaal. Dit is koolstofstaal dat warmtebehandeld is voor het bereiken van een hoge hardheid en veerkracht. Verenstalen asborgringen kunnen flinke krachten aan en behouden langdurig hun veerkrachtige klemwerking. Meestal worden deze stalen ringen blank geleverd of voorzien van een lichte olie als corrosiebescherming. In veel gevallen zijn ze ook beschikbaar met een zwarte fosfatering (zwartoxide) of andere dunne coating om enige roestbescherming te bieden zonder de pasvorm te verstoren. Verenstalen ringen zijn geschikt voor de meeste algemene toepassingen binnenshuis of in droge omstandigheden. Let op dat bij gebruik in vochtige of corrosieve omgevingen onbehandeld staal kan roesten, een coating of roestvaste variant is dan gewenst. Overigens wordt bij het electrolytisch verzinken (galvanisch zink) van geharde stalen borgveren gewaarschuwd voor het risico op waterstofbrosheid. Dit betekent dat na verzinken de ring bros kan worden, met kans op onverwacht breken. Daarom worden verenstalen DIN 6799 ringen vaak onbewerkt of met een niet-bros makende coating geleverd, of ze ondergaan een ontwaterstofingsbehandeling na het verzinken.
Roestvast staal (RVS): Voor toepassingen waar roestvorming absoluut moet worden vermeden, zijn DIN 6799 asborgringen ook in roestvast staal verkrijgbaar. Deze ringen worden meestal vervaardigd van martensitisch RVS (bijvoorbeeld kwaliteit 1.4122), een hardbaar roestvast staal dat voldoende veerkracht en sterkte biedt. RVS-asborgringen zijn goed bestand tegen corrosie, waardoor ze geschikt zijn voor gebruik buiten, in vochtige omgevingen of in de voedingsmiddelen- en chemische industrie. De mechanische sterkte van RVS is over het algemeen iets lager dan die van gehard verenstaal van vergelijkbare afmeting, maar voor de meeste lichte en middelzware toepassingen volstaat RVS ruimschoots. Een aandachtspunt bij RVS is dat het materiaal iets brosser kan zijn bij hoge hardheid. Vermijd daarom te grote uitrekking bij montage om breuk te voorkomen. RVS E-clips zijn niet magnetisch in austenitische varianten, maar martensitische RVS (zoals 1.4122) is dat doorgaans wel. Dit gegeven kan van belang zijn bij gebruik in magnetische omgevingen. We raden het gebruik van RVS borgveren vooral in corrosieve omstandigheden aan. Voor maximale pure veerkracht in droog milieu heeft verenstaal de voorkeur vanwege de hogere treksterkte.
Naast staal en RVS bestaan er in specifieke gevallen ook borgveren van andere materialen, zoals berylliumkoper of kunststof. Deze worden echter zelden toegepast en vallen buiten de standaard DIN 6799 levering. In de praktijk dekt verenstaal (al dan niet gecoat) of roestvast staal vrijwel alle behoeften voor DIN 6799 asborgringen.
Normkenmerken: groeven en maatvoering
Een DIN 6799 asborgring functioneert alleen correct als de groef in de as volgens de voorgeschreven afmetingen is gemaakt. De norm definieert per ringmaat de vereiste groefbreedte en -diepte, zodat de ring stevig klemt zonder te veel speling. De nominale maat van de ring (aangegeven in millimeters) komt overeen met de diameter van de bodem van de asgroef (de zogeheten D2-maat). Dit is belangrijk: de nominale maat is dus niet gelijk aan de buitendiameter van de ring en ook niet aan de asdiameter zelf. In feite is de nominale (groef)diameter altijd iets kleiner dan de bijbehorende as.
Afmetingen en passingen: Omdat de ring in de as verzonken zit, is de as op de plaats van de groef iets ingesnoerd. Bij het selecteren van de juiste ringmaat hoort daarom ook een bijpassende asdiameter. Als vuistregel geldt dat de ringmaat ongeveer 1 mm kleiner is dan de asdiameter waarvoor hij is bedoeld (bij kleinere diameters iets minder, bij grotere iets meer afwijking). Zo is een ring met nominale maat 4 mm geschikt voor gebruik op een as van circa 5 mm diameter. Evenzo past een 1,2 mm ring op een as van ongeveer 1,5 mm (1,4–2,0 mm bereik). De standaard DIN 6799 range loopt grofweg van 0,8 mm nominale groefdiameter (voor zeer dunne asjes) tot circa 30 mm groefdiameter voor de grootste E-clips. Daarmee kunnen assen tot rond de 32 mm worden geborgd. Bij nog dikkere assen stapt men doorgaans over op een ander type borging (zie hieronder bij alternatieven).
De groefbreedte moet overeenkomen met de dikte van de ring (met een kleine speling). De norm schrijft een breedte en toleranties voor, een ring van 0,7 mm dikte bijvoorbeeld vereist een groef iets breder dan 0,7 mm. Zo past de ring soepel en kan deze toch niet te veel zijwaarts bewegen. Ook de groefdiepte is van belang: deze is zo gekozen dat de ring voor een deel in de as verzinkt, maar meestal steken de buitenste ‘vleugels’ iets buiten de as zodat het te borgen onderdeel wordt tegengehouden. Een correct gemaakte groef zorgt ervoor dat de ring vlak tegen de as aanligt en niet wiebelt. Bij montage moet de ring met zijn hele binnenrand in de sleuf vallen, want als de groef te ondiep is steekt de ring teveel uit en kan hij eraf worden gedrukt. En is de groef te diep of te breed, dan zit de ring te los. Volg daarom de tabellen uit de norm of fabrieksspecificaties voor de juiste boor- en groefmaten bij elke ringmaat. Een nauwkeurige sleuf (bijvoorbeeld met een passende cirkelzaagfrees of draaibankgroef steken) garandeert dat de DIN 6799 ring zijn maximale borgkracht bereikt.
Variaties binnen DIN 6799 en beschikbare uitvoeringen
Binnen de DIN 6799 norm is het ontwerp van de asborgring in principe eenduidig: alle uitvoeringen volgen dezelfde E-vorm met drie contactpunten. Anders dan bij sommige andere borgringen (zoals DIN 471 seegerringen die in een lichte en zware serie bestaan) is er geen aparte ‘lichte’ of ‘zware’ variant van de DIN 6799 ring. De standaardring dekt het beoogde toepassingsgebied op kleine assen al af. Variaties zitten vooral in de materiaalkeuze en afwerking, zoals eerder besproken. U heeft de keuze uit blank stalen veren, verzinkte of gefosfateerde stalen veren en roestvast stalen ringen. Deze verschillende uitvoeringen bieden oplossingen voor uiteenlopende omgevingen: van normale droge omstandigheden tot corrosieve buitenlucht of hygiënische omgevingen waar RVS vereist is.
De afmetingenrange van DIN 6799 is breed, maar het richt zich primair op kleinere diameters. In de praktijk worden E-clips veel toegepast voor assen van pakweg 1 mm tot 20 mm diameter. Voor grotere diameters (boven ~20–30 mm) wordt doorgaans gebruikgemaakt van een ander type borging, namelijk de klassieke seegerring met oogjes (volgens DIN 471) of segmentringen. Dit heeft ermee te maken dat bij grotere assen de E-clip proportioneel erg groot zou worden en andere ontwerpen efficiënter zijn. Het alternatief voor een DIN 6799 ring op grotere assen is meestal de DIN 471 zekeringsring voor assen. Dit is een circlip die met speciale tangeinden in een groef wordt geplaatst en geschikt is voor zwaardere toepassingen. Ook voor binnengroef-toepassingen (boringen) bestaat een variant, namelijk de DIN 472 borgring voor gaten. Fabory levert dergelijke ringen voor assen (DIN 471) en gaten (DIN 472) ook als onderdeel van het DIN-normen assortiment. Bij twijfel over welke norm of type borging het beste past bij uw toepassing, kunt u de technische specificaties vergelijken of advies inwinnen. Over het algemeen volstaat de DIN 6799 ring voor zijn doelgebied: snelle, betrouwbare borging op kleinere assen met minimale montage-inspanning.
Aandachtspunten bij de keuze en montage
Juiste maat en groef: Kies altijd de ringmaat die bij de asdiameter hoort en maak de asgroef volgens de voorgeschreven maatvoering. Controleer in de tabel of documentatie van de fabrikant welke ring bij uw as past. Een verkeerde maat kan namelijk leiden tot een ring die niet past of los zit. Zorg dat de groef vrij is van bramen en exact de juiste breedte en diepte heeft. Een te nauwe groef bemoeilijkt de montage en kan de ring beschadigen, terwijl een te ruime groef de borging tenietdoet.
Materiaalkeuze en omgeving
Stem het materiaal van de asborgring af op de omgeving en vereiste sterkte. Gebruik een stalen (verenstalen) ring voor algemene toepassingen binnenshuis of waar hoge treksterkte benodigd is. In vochtige, corrosieve of hygiënische omgevingen geeft een roestvast stalen ring betere resultaten doordat deze niet zal roesten. Realiseer wel dat RVS iets minder veerkrachtig kan zijn. Als de belasting erg hoog is en corrosie geen factor, dan presteert gehard verenstaal optimaal. Vermijd ongecontroleerde galvanische corrosie: combineer bijvoorbeeld geen onbehandelde stalen ring met een aluminium as in zout water omgeving, want dit kan corrosie in de groef veroorzaken. In dergelijke gevallen is een RVS ring of een geschikte coating aan te raden.
Montageveiligheid
Wees voorzichtig bij het monteren en verwijderen van E-clips. Draag bij voorkeur een veiligheidsbril, want deze ringen staan onder veerspanning en kunnen onverwacht wegschieten bij installatie of demontage. Gebruik passend gereedschap, bijvoorbeeld een kleine tang of een speciale E-clip tool, zodat u de ring gecontroleerd op zijn plek kunt drukken. Houd met een hand of doek de ring vast tijdens montage, zodat hij niet weg kan springen. Bij demontage kunt u een fijn schroevendraaierpunt in de opening van de ring zetten en de ring uit de groef wippen, terwijl u met uw andere hand of een doek de ring opvangt. Zo voorkomt u verlies van ringen en nog belangrijker: mogelijke verwondingen.
Herbruikbaarheid
DIN 6799 asborgringen kunt u doorgaans hergebruiken als ze nog in goede staat zijn. Controleer na demontage of de ring niet verbogen, ingescheurd of versleten is. Een lichte permanente verwijding kan optreden na gebruik. Klikt de ring niet meer strak in de groef of is deze zichtbaar vervormd, vervang deze dan door een nieuwe. Gezien de lage kosten van dit onderdeel is het vaak verstandig een ring preventief te vervangen bij revisie, zeker in kritieke toepassingen. Is de ring echter nog onbeschadigd en veerkrachtig, dan kan hij zonder bezwaar opnieuw worden gemonteerd.
Borging checken
Na montage is het verstandig te controleren of de ring goed in de groef ligt. Draai het geborgde onderdeel met de hand en trek lichtjes om te zien of het niet langs de ring kan bewegen. De E-clip moet vlak tegen de as aanliggen en de groef volledig vullen. Als de ring rammelt of mee kan draaien in de groef, zit hij mogelijk te los (verkeerde maat of slijtage). Wanneer de ring half uit de groef steekt of moeilijk te plaatsen was, is wellicht de groefmaat incorrect of is er vuil in de sleuf. In al deze gevallen: demonteer en verhelp het probleem voordat u de machine in gebruik neemt. Een correct gemonteerde DIN 6799 ring heeft verder geen onderhoud nodig en blijft normaal gesproken betrouwbaar zitten gedurende de levensduur van het apparaat.
Veelgestelde vragen over DIN 6799 asborgringen
Hoe monteer ik een DIN 6799 asborgring op een as?
U monteert een DIN 6799 borgring door deze radiaal op de as te drukken ter hoogte van de voorbereide groef. Gebruik een kleine platte tang of een puntige tang: plaats de bekken op de buitenzijdes van de ring en knijp voorzichtig zodat de opening iets wijder wordt. Schuif de ring vervolgens van opzij over de as in lijn met de groef en laat hem daarin vastklikken. U voelt meestal een klik wanneer de ring in de sleuf springt. Zorg dat de ring met alle drie de lippen in de groef zit. Mocht u geen tang bij de hand hebben, dan kunt u de ring ook tegen de as houden en met een kleine schroevendraaier of duim druk uitoefenen tot hij in de groef veert. Let wel op dat de ring niet wegspringt. Bij hele kleine ringen is een speciaal monteertooltje of pincet handig om de ring vast te houden. Na montage controleert u of de ring goed vastzit door te proberen hem licht te verschuiven: hij moet stevig in de groef blijven zitten.
Welke maat DIN 6799 asborgring heb ik nodig?
De juiste maat DIN 6799 asborgring hangt af van de diameter van uw as. U kunt dit afleiden uit de normtabel of productspecificaties: doorgaans vermeldt de fabrikant voor welke asdiameter een bepaalde ring is bedoeld. Let op dat de ringmaat (de nominale groefdiameter) iets kleiner is dan de asdiameter. De 4 mm ring is bijvoorbeeld geschikt voor een 5 mm as, de 5 mm ring voor een 6 mm as, enzovoort. Meet de diameter van de as op de plaats van de groef en kies een ring waarvan de ‘voor as diameter’ of ‘montagediameter’ overeenkomt met uw meetwaarde. In de Fabory-catalogus en andere documentatie staat bij elke DIN 6799 ring de voor nominale afmeting vermeld. Dit is feitelijk de asdiameter waarvoor de ring is bedoeld. Twijfelt u tussen twee maten, raadpleeg dan de officiële DIN 6799 tabel: daarin ziet u exact welke asdiameter, groefdiameter en groefbreedte bij elke ring horen. Het is essentieel dat u de juiste maat gebruikt. Een te kleine ring past niet of breekt, terwijl een te grote ring niet goed borgt.
Wat is het verschil tussen een DIN 6799 asborgring en een DIN 471 borgring?
Zowel DIN 6799 als DIN 471 beschrijven borgringen voor assen, maar er zijn verschillen in ontwerp en toepassing. Een DIN 6799 ring (E-clip) is een open ring met E-vorm die radiaal op de as wordt gemonteerd. Deze is ideaal voor kleine assen en situaties waar u de ring snel van opzij wilt kunnen aanbrengen. Een DIN 471 borgring (ook bekend als seegerring of circlip voor assen) is een gesloten ring met twee oogjes. Deze ring moet u over het asuiteinde schuiven (of de as van tevoren door de ring steken) en met een seegerringtang in de groef open buigen om te monteren. DIN 471 ringen worden vaak gebruikt bij middelgrote tot grote assen en hogere belastingen. Ze hebben doorgaans een grotere diameterbereik en zijn dikker/sterker uitgevoerd dan E-clips. Samengevat is de E-clip van DIN 6799 vooral handig en snel voor kleinere assen en lichte toepassingen. De circlip van DIN 471 heeft de voorkeur bij zwaardere toepassingen of grotere assen waar maximale borgkracht nodig is. Beide typen vervullen dezelfde functie (het axiaal borgen van onderdelen) maar het verschil zit in formaatbereik en montagewijze. Fabory biedt beide soorten borgveren aan, dus de keuze hangt af van uw specifieke toepassing.
Zijn DIN 6799 asborgringen herbruikbaar?
Ja, in veel gevallen kunt u een DIN 6799 asborgring opnieuw gebruiken nadat u deze heeft verwijderd, als de ring nog in goede conditie is. Deze ringen zijn gemaakt van veerkrachtig materiaal dat binnen zijn elastische grens weer terugveert naar de oorspronkelijke vorm. Als u de ring zorgvuldig demonteert (zonder hem excessief te verbuigen), behoudt hij zijn klemmende eigenschap en kan hij weer teruggeplaatst worden. Inspecteer de ring wel na demontage: als u scheurtjes, duidelijke vervorming of verminderde veerkracht opmerkt, is het verstandig de ring te vervangen. In kritieke of zeer intensief belaste toepassingen raden we sowieso aan borgveren na eenmalige demontage te vervangen zodat u zeker bent van een 100% betrouwbare borging. Maar, voor de meeste algemene toepassingen geldt dat een intact gebleven E-clip probleemloos meerdere keren meegaat. Zorg er bij hergebruik altijd voor dat de ring nog stevig in de groef klemt, want alleen dan is hergebruik verantwoord.